Các lỗi thường gặp của ATS và cách xử lý an toàn, hiệu quả

Trong hệ thống điện dự phòng, ATS (bộ chuyển nguồn tự động) là thiết bị quan trọng giúp duy trì nguồn điện liên tục khi xảy ra sự cố. Tuy nhiên, trong quá trình vận hành, thiết bị này thường gặp phải một số lỗi kỹ thuật phổ biến nếu không được kiểm tra định kỳ. Bài viết dưới đây của Hoàng Phát sẽ giúp bạn nhận biết các lỗi thường gặp của ATS, nguyên nhân và hướng xử lý hiệu quả.

Xem thêm: Hướng dẫn cách đấu công tắc 2 chiều chi tiết, dễ hiểu

ATS là gì? Vì sao lỗi ATS lại nguy hiểm với hệ thống điện?

ATS (Automatic Transfer Switch) hay còn gọi là bộ chuyển mạch tự động, là thiết bị trung gian giữa nguồn điện lưới và nguồn dự phòng (thường là máy phát điện). Khi xảy ra sự cố mất điện, ATS sẽ tự động chuyển nguồn sang máy phát trong vòng vài giây, đảm bảo hoạt động của các thiết bị và hệ thống không bị gián đoạn. Khi điện lưới ổn định trở lại, ATS sẽ tự chuyển nguồn về như ban đầu.

Chính vì đóng vai trò điều phối nguồn điện quan trọng như vậy, việc ATS bị lỗi có thể gây ra hàng loạt hậu quả nghiêm trọng:

• Mất nguồn điện đột ngột gây gián đoạn toàn hệ thống
• Máy móc hoạt động không ổn định, dễ hư hỏng
• Nguy cơ chập điện, cháy nổ nếu chuyển nguồn sai hoặc không đúng thứ tự pha
• Ảnh hưởng đến an toàn vận hành, đặc biệt trong các nhà xưởng, trung tâm dữ liệu hoặc tòa nhà lớn

Thực tế, nhiều doanh nghiệp chỉ phát hiện lỗi khi hệ thống ATS không hoạt động trong lúc cần thiết nhất – điều này có thể gây tổn thất lớn cả về chi phí lẫn uy tín. Do đó, việc nhận diện sớm các lỗi phổ biến và kiểm tra định kỳ thiết bị này là điều vô cùng cần thiết.

Chi tiết các lỗi thường gặp của ATS và cách xử lý

Sau khi phân loại nhóm lỗi theo đặc điểm kỹ thuật và nguyên nhân gây ra, chúng ta sẽ cùng đi sâu vào từng tình huống cụ thể. Việc hiểu rõ triệu chứng, nguyên nhân và giải pháp xử lý sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian khắc phục và hạn chế rủi ro cho toàn bộ hệ thống điện. Dưới đây là những lỗi thường gặp của ATS tại các công trình, nhà xưởng.

ATS không chuyển ở chế độ Auto và Manual

Nguyên nhân:

• ATS không được cấp nguồn điện đúng cách.
• Đấu nối sai chân điều khiển, đặc biệt là trong tủ điện tích hợp nhiều chức năng.

Cách xử lý:

Trước tiên, cần kiểm tra kỹ nguồn cấp vào bộ điều khiển ATS đảm bảo điện áp ổn định và đúng sơ đồ. Sau đó, rà soát lại sơ đồ đấu nối, đặc biệt là các chân điều khiển có ký hiệu AUTO/MAN trên relay hoặc bo mạch.

ATS chuyển được Manual nhưng không hoạt động ở chế độ Auto

Nguyên nhân:

• Sai điện áp cài đặt định mức.
• ATS không tương thích với hệ thống điện hiện tại (như sai số dây, sai cấu hình pha).
• Thứ tự pha không đúng với thiết kế.

Cách xử lý:

Tiến hành điều chỉnh lại điện áp định mức trong bộ điều khiển sao cho phù hợp với hệ thống điện. Nếu ATS được sử dụng cho hệ thống 3 pha, hãy kiểm tra lại thứ tự pha và đảm bảo thiết bị được đấu nối đúng cấu hình (3 dây – 3 pha hoặc 4 dây – 3 pha).

ATS không trả về nguồn chính sau khi điện lưới đã ổn định

Nguyên nhân:

• Relay điều khiển không khóa chéo, gây xung đột giữa hai nguồn.
• Lỗi cài đặt thời gian chuyển mạch hoặc thiếu chức năng giám sát điện áp nguồn chính.

Cách xử lý:

Kiểm tra kỹ mạch điều khiển của relay, đặc biệt là chức năng interlock (khóa chéo). Nếu relay không đủ chức năng, cần thay thế bằng loại có hỗ trợ chức năng bảo vệ kép. Ngoài ra, nên cài đặt thêm timer trễ để kiểm soát thời điểm chuyển mạch trở lại nguồn chính.

ATS phát ra mùi khét, cuộn coil bị nóng bất thường

Nguyên nhân:

• Điện áp nguồn vào không ổn định (quá áp hoặc thấp áp).
• Không có thời gian trễ khi chuyển mạch khiến ATS phải đóng/ngắt liên tục.
• Bộ bảo vệ pha không hoạt động hoặc không được lắp đặt.

Cách xử lý:

Đây là lỗi nghiêm trọng cần xử lý ngay để tránh cháy thiết bị. Cách tốt nhất là lắp thêm timer trễ (delay timer) để tăng thời gian chuyển nguồn – cho phép điện áp ổn định trước khi đóng tải. Ngoài ra, nên trang bị bộ bảo vệ pha cho ATS để phát hiện và ngắt nguồn khi xảy ra sự cố lệch pha, mất pha hoặc áp không đạt.

Contactor trong ATS bị cháy, kẹt hoặc hoạt động không ổn định

Nguyên nhân:

• Tải vượt công suất định mức của contactor.
• Tiếp điểm bị ăn mòn do hồ quang điện khi đóng/ngắt thường xuyên.
• Không bảo trì định kỳ, tiếp xúc lỏng hoặc oxi hóa trong môi trường ẩm.

Cách xử lý:

Cần thay contactor mới có dòng chịu tải phù hợp, đồng thời kiểm tra toàn bộ đường dây và thiết bị phụ tải để xác định nguyên nhân gây quá tải. Trong môi trường nhà xưởng độ ẩm cao, nên sử dụng contactor loại kín và có vỏ bảo vệ tiêu chuẩn IP. Đừng quên bảo trì định kỳ – vệ sinh tiếp điểm, siết lại các đầu cos để đảm bảo an toàn.

ATS bị lỗi không rõ nguyên nhân: mất nguồn, không phản hồi, tự động ngắt

Nguyên nhân có thể bao gồm:

• Aptomat đầu nguồn bị ngắt hoặc kém chất lượng.
• Sơ đồ đấu nối sai thứ tự, dây chập chờn.
• Bộ điều khiển hỏng IC, lỗi phần mềm điều khiển.
• ATS đặt ở vị trí ẩm thấp, nóng, bụi bẩn hoặc gần thiết bị gây nhiễu điện từ.

Cách xử lý:

Đầu tiên, kiểm tra nguồn cấp và aptomat nếu đã hư hỏng, cần thay thế loại chất lượng tốt hơn. Tiếp theo, kiểm tra sơ đồ đấu nối toàn bộ ATS, đặc biệt là các dây điều khiển và chân kết nối relay. Nếu không phát hiện lỗi phần cứng, hãy thử reset hoặc cập nhật lại bộ điều khiển (nếu là ATS lập trình). Trong nhiều trường hợp, việc vệ sinh thiết bị, bố trí lại tủ điện hoặc nâng cấp thiết bị chống nhiễu sẽ giúp khắc phục tình trạng này triệt để.

Việc nhận diện sớm các lỗi thường gặp của ATS không chỉ giúp doanh nghiệp tránh được sự cố nghiêm trọng mà còn đảm bảo quá trình vận hành hệ thống điện luôn ổn định và an toàn. Tuy nhiên, để xử lý đúng kỹ thuật, hạn chế rủi ro phát sinh, các thao tác khắc phục nên được thực hiện bởi đơn vị chuyên nghiệp có đầy đủ thiết bị đo kiểm và đội ngũ kỹ thuật có chuyên môn.

Một số lỗi phụ thường gặp khác khi sử dụng ATS

Bên cạnh những lỗi phổ biến đã được phân tích ở phần trước, trong thực tế vận hành, ATS còn có thể gặp phải một số lỗi phụ không quá nghiêm trọng nhưng nếu không được xử lý kịp thời vẫn có thể dẫn đến mất an toàn hoặc gián đoạn hệ thống. Đây là những lỗi thường bị bỏ qua trong quá trình bảo trì định kỳ hoặc do môi trường lắp đặt không đảm bảo.

Aptomat nguồn bị ngắt hoặc hoạt động không ổn định

Trong nhiều trường hợp, hệ thống ATS vẫn hoàn toàn bình thường nhưng nguồn không cấp vào được do aptomat đầu vào bị ngắt. Nguyên nhân có thể là do aptomat quá tải, chất lượng kém hoặc tiếp điểm bị mòn. Điều này khiến người vận hành nhầm tưởng ATS bị hỏng.

Cách xử lý: Kiểm tra lại aptomat đầu nguồn, thay mới nếu phát hiện thiết bị xuống cấp hoặc không đủ dòng định mức.

Môi trường lắp đặt không phù hợp

ATS đặt ở vị trí có độ ẩm cao, bụi bẩn, gần nguồn nhiệt hoặc thiết bị điện từ mạnh sẽ dễ bị rỉ sét, chập bo mạch hoặc nhiễu tín hiệu điều khiển. Đây là nguyên nhân tiềm ẩn dẫn đến các sự cố không rõ ràng và khó kiểm soát.

Cách xử lý: Lắp đặt ATS trong tủ điện kín tiêu chuẩn IP, tránh gần máy hàn, biến tần hoặc động cơ công suất lớn. Thường xuyên vệ sinh khu vực xung quanh tủ.

Contactor đóng/ngắt nhiều lần gây mòn tiếp điểm

Khi ATS chuyển nguồn thường xuyên (đặc biệt là trong hệ thống có sự cố điện lưới liên tục), các tiếp điểm của contactor sẽ nhanh bị mòn, gây hiện tượng đánh lửa hoặc tiếp xúc không ổn định.

Cách xử lý: Lắp thêm bộ delay timer để tăng thời gian trễ chuyển mạch, giảm số lần đóng/ngắt. Bảo trì, vệ sinh và thay thế tiếp điểm định kỳ.

Cài đặt sai trong bộ điều khiển ATS

Một số ATS sử dụng bộ điều khiển thông minh (microprocessor) cho phép lập trình nâng cao. Nếu cài đặt sai tham số như thời gian delay, điện áp ngưỡng, chế độ ưu tiên nguồn… sẽ khiến ATS không hoạt động như mong muốn.

Cách xử lý: Kiểm tra lại toàn bộ thông số cài đặt. Nếu cần, reset về mặc định và thiết lập lại theo tài liệu kỹ thuật. Chỉ nên để kỹ thuật viên có chuyên môn thực hiện thao tác này.

Hướng dẫn kiểm tra và bảo trì ATS định kỳ

Một trong những nguyên nhân khiến các lỗi thường gặp của ATS xuất hiện là do thiết bị không được kiểm tra và bảo trì đúng cách theo chu kỳ. ATS, dù là thiết bị tự động, vẫn cần được chăm sóc thường xuyên để đảm bảo khả năng chuyển mạch chính xác, ổn định và an toàn. Việc bảo trì đúng quy trình sẽ giúp kéo dài tuổi thọ thiết bị, giảm thiểu rủi ro cháy nổ và gián đoạn điện đột ngột trong hệ thống.

Dưới đây là hướng dẫn kiểm tra và bảo trì ATS theo chu kỳ thực tế:

Hàng tháng:

• Kiểm tra trạng thái hoạt động của đèn tín hiệu, relay, aptomat và các chân kết nối.
• Vệ sinh tủ điện, loại bỏ bụi và hơi ẩm tích tụ trong khoang điều khiển.
• Thử chế độ chuyển nguồn thủ công để kiểm tra cơ chế phản ứng của contactor.

Mỗi 3 – 6 tháng:

• Đo điện áp các pha và kiểm tra relay bảo vệ có hoạt động chính xác hay không.
• Siết lại các đầu nối, kiểm tra tiếp điểm xem có bị mòn hoặc oxy hóa không.
• Đo dòng tải và so sánh với thông số định mức để phát hiện hiện tượng quá tải.

Hàng năm:

• Thực hiện chạy thử toàn hệ thống ở cả hai chế độ: Tự động (Auto) và Thủ công (Manual).
• Kiểm tra hoặc thay thế timer, contactor, cuộn coil nếu có dấu hiệu hoạt động yếu hoặc không ổn định.
• Hiệu chỉnh lại các thông số trong bộ điều khiển, đảm bảo phù hợp với cấu hình hệ thống hiện tại.

Việc bảo trì đúng chu kỳ không chỉ giúp phát hiện sớm lỗi mà còn đảm bảo ATS luôn sẵn sàng hoạt động trong mọi tình huống khẩn cấp. Đây là bước quan trọng để bảo vệ hệ thống điện dự phòng và tránh các sự cố tốn kém không đáng có.

Hoàng Phát – Đối tác uy tín trong cung cấp tủ điện ATS

Với hơn 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thiết bị điện công nghiệp, Hoàng Phát tự hào là đơn vị chuyên cung cấp, lắp đặt và sửa chữa tủ điện chuyển nguồn tự động ATS cho hàng trăm công trình trên toàn quốc, từ nhà máy sản xuất, trạm điện công nghiệp cho đến tòa nhà văn phòng, trung tâm thương mại và chung cư cao tầng.

Chúng tôi hiểu rằng mỗi hệ thống điện đều có đặc điểm kỹ thuật và yêu cầu vận hành riêng biệt. Vì vậy, giải pháp từ Hoàng Phát không đơn thuần chỉ là sửa chữa sự cố, mà còn bao gồm tư vấn, thiết kế và thi công trọn gói hệ thống ATS, đảm bảo tính tối ưu về công suất, độ an toàn và hiệu suất chuyển mạch phù hợp với từng doanh nghiệp.

Vì sao khách hàng tin tưởng lựa chọn Hoàng Phát?

• Chúng tôi luôn khảo sát tận nơi và chẩn đoán lỗi chính xác, không xử lý theo cảm tính.
• Quy trình thi công nhanh gọn, đúng kỹ thuật, giúp hạn chế tối đa thời gian gián đoạn điện.
• Thiết bị và linh kiện được cung cấp đều là sản phẩm chất lượng cao, đạt chuẩn, có đầy đủ hồ sơ kỹ thuật.
• Dịch vụ bảo trì định kỳ chuyên nghiệp, giúp kéo dài tuổi thọ thiết bị và tiết kiệm chi phí vận hành.
• Đội ngũ kỹ sư, kỹ thuật viên lành nghề, giàu kinh nghiệm với nhiều dòng ATS từ cơ bản đến cao cấp có lập trình.

Qua bài viết này, hy vọng bạn đã hiểu rõ các lỗi thường gặp của ATS, bao gồm nguyên nhân, cách xử lý và những lưu ý quan trọng trong quá trình vận hành. Việc chủ động kiểm tra định kỳ, bảo trì đúng cách và kịp thời thay thế khi cần thiết sẽ giúp hệ thống ATS hoạt động ổn định, hạn chế tối đa rủi ro mất điện và đảm bảo an toàn cho toàn bộ công trình. Nếu doanh nghiệp của bạn đang cần tư vấn và lắp đặt mới tủ điện chuyển nguồn tự động ATS, hãy liên hệ ngay với Hoàng Phát để được hỗ trợ nhanh chóng và chuyên nghiệp.